In 2015 had meer dan de helft (50,3%) van de volwassen Nederlanders overgewicht (BMI >25), zo blijkt uit gegevens uit 2015 verstrekt door het RIVM.
Er zijn in Nederland dus meer volwassenen met overgewicht dan dat er mensen zijn met een ‘gezond’ gewicht. We mogen gerust spreken van een epidemie van overgewicht. Deze epidemie is niet exclusief voor Nederland gereserveerd; wereldwijd hebben meer dan 1,9 miljard mensen overgewicht; bijna een derde daarvan heeft obesitas (BMI >30).
Het is duidelijk waar overgewicht door ontstaat; door meer energie binnen te krijgen (door te drinken en eten) dan we verbruiken (tijdens rust en tijdens het sporten). Er is dan namelijk sprake van een overschot aan energie en die zal in de vetcellen worden opgeslagen (in de vorm van triglyceriden).
Het is ook duidelijk hoe overgewicht op te lossen is. Door minder energie binnen te krijgen dan we verbruiken.
Ja, dat klopt in theorie. Maar dit is zo reductionistisch en simplistisch bekeken dat het een gevaarlijk advies is. Stigmatisering draagt mogelijk zelfs bij aan verdere gewichtstoename. Het is dus belangrijk dat we op de juiste manier dit hardnekkige, multi-factoriële probleem benaderen.
Want in theorie weten we met 99,99% zekerheid, dat men lichaamsweefsel (dus niet alleen vet, maar ook orgaanweefsel, spierweefsel, botweefsel etc.) zal verliezen in een aanhoudende periode van een energie tekort. [zie dit artikel over hoe dat werkt]
Dat wetende, hoeven we dus alleen maar genoeg wilskracht en motivatie te hebben om voor een langere periode een energie tekort te creëren; het lichaamsgewicht zal dalen en we zullen vanzelf afslanken.
Maar…
Waarom heeft dan nog steeds de helft van de Nederlandse volwassen bevolking overgewicht? Wíllen zij niet graag genoeg op ‘gezond’ gewicht zitten?
De reden dat wilskracht niet voldoende is
We onderschatten de complexiteit- en het belang- van gedrag en gewoontes.
Veel mensen, waaronder mensen met overgewicht die keer-op-keer dezelfde fout maken tijdens hun afvalpoging, denken dat de slogan ‘minder eten, meer bewegen’ én een nagenoeg onuitputtelijke bron wilskracht het gouden recept is voor gewichtsverlies. Hoewel dit op korte termijn effectief is (je valt er zeker mee af), werkt deze strategie niet op lange termijn. Na een paar maanden, misschien jaren, verval je weer in oude gewoontes en kom je weer aan.
Herkenbaar?
Ik zal kort uitleggen, hoe dit komt. In vervolg-artikelen, te vinden op deze website-blog, gaan we hier dieper en genuanceerder op in.
Als je dieet, zullen de volgende effecten in je lichaam plaatsvinden:
- er vindt een blijvende afname in de ruststofwisseling plaats, vóóral bij verlies van spiermassa -dit is waarom krachttraining zo belangrijk is; het voorkomt spierafbraak!-,
- een opschaling van de afgifte van het ghreline hormoon, een hormoon die de honger verhoogt, (je krijgt dus meer honger)
- afname van de aanmaak van het leptine hormoon, het hormoon die je hersenen het ‘verzadigingssignaal’ geeft, (je krijgt dus niet snel een verzadigd gevoel na het eten)
- metabole adaptaties, oftewel aanpassingen in de stofwisseling, die het energie verbruik (tijdelijk) verlagen in veel lichaamscellen, waardoor je nóg minder moet eten dan je volgens de formules zou moeten eten om te kunnen blijven afvallen
- etcetera etcetera, we kunnen letterlijk nog tientallen effecten noemen.
en dan hebben we het nog niet eens gehad over vele effecten op psychisch en sociaal gebied van afvallen.
Oftewel, je lichaam en je geest ‘vechten’ tégén gewichtsverlies.
Je lichaam WIL namelijk niet afvallen, omdat het evolutionair gezien helemaal niet goed voor je is om af te vallen. Weinig energie-reserve betekent kwetsbaar.
Ondanks dat jij wilt afvallen, reageert je lichaam ‘instinctief’ en doet het z’n uiterste best zo min mogelijk af te vallen (en zelfs weer aan te komen).
Even snel tussendoor: dit zou je als spaarstand kunnen zien. Maar neem het woord ‘spaarstand’ niet te letterlijk; ZELFS al doet je lichaam nog zo hard z’n best om gewichtsverlies te voorkomen, als je minder energie binnen krijgt dan je verbruikt, zul je ALTIJD blijven afvallen.En geloof mij, je lichaam en geest houden het lang vol. Langer dan jouw wilskracht het volhoudt.
Zolang men niet stilstaat bij deze voorspelbare en vervelende bijkomstigheden van gewichtsverlies, zijn mensen gedoemd een rollercoaster in te gaan waarbij de volgende looping hoger is dan de vorige; het welbekende yo-yo-en waar we met z’n allen zo moe van worden.
We moeten dus rekening houden met bovengenoemde effecten en stoppen met het zoeken naar een wonder-dieet. Elk dieet werkt, tot het niet meer werkt. Wanneer je wilskracht ‘op’ is en eerdergenoemde effecten zich tegen je keren. Het dieet werkt niet meer omdat we ons op ons gedrag moeten richten, niet op (het vermijden van) individuele voedingsmiddelen of voedingsstoffen.
Het dieet werkt niet meer omdat we ons op ons gedrag moeten richten, niet op individuele voedingsmiddelen of voedingsstoffen.
Het is dus duidelijk dat korte termijn oplossingen (zoals je zoveelste dieet), waarbij er geen structurele gedragsverandering plaatsvindt, geen lange termijn oplossing is.
Leren wat gezonde voeding is en je voedingspatroon structureel aanpassen (gedragsverandering) is waar het resultaat gevonden kan worden. Níet een dieet. Diëten zijn gebouwd op wilskracht en simpliciteit. En hoewel wilskracht onmisbaar is om gewicht te verliezen (en om überhaupt gedrag te veranderen)… Het is niet voldoende.
Wilskracht werkt niet op lange termijn, want vroeg of laat winnen de tientallen verstorende factoren het van onze buigbaarheid. We breken élke keer weer.
Je zult structurele gedragsverandering moeten doormaken.
Dus… Hoe nu verder? (lees verder op de volgende pagina)
No Responses